Doğan Selçuk ÖZTÜRK
● Metin Beyefendi, sizi kısaca tanıyabilir miyiz?
1938 yılında doğdum. İstanbul Erkek Lisesi ve İstanbul Üniversitesi Kimya Yüksek Mühendisliği mezunuyum. Sümerbank Konya-Ereğli fabrikasında meslek hayatına başladım. Henkel Turyağ’da 25 yılı aşkın mühletle çeşitli vazifelerde bulunduktan sonra 1992’de genel müdür teknik yardımcısı iken Yıldız Holding’e katılarak Besler Yağ ve Margarin Fabrikası’nı kurdum. Besler Genel Müdürlüğünü takiben Yıldız Holding’in çeşitli şirketlerinde idare şurası başkanlığı, genel müdürlük, holding icra şurası üyeliği, besin kümesi başkanlığı ve yedi yıl müddet ile de küme sözcülüğü misyonlarında bulundum. Hala kurucuları ortasında bulunduğum MÜMSAD’ın onursal lideriyim.
●Sümerbank’ta çok kısa çalışmış olsanız da hayatınız boyunca size ışık tutan bir anınızı paylaşabilir misiniz?
Türk Silahlı Kuvvetleri, askerî birlikler için Sümerbank’a yüklü bir sipariş vermişti. İşletme müdürü Erol Beyefendi işletmedeki deneyimli ustabaşıların vardiyaya girmesini istiyordu, çünkü askeriye, üretilen malları çok sıkı biçimde denetliyordu. Malın reddedilmesi halinde hem ismimiz ziyan görürdü hem de özel mal olduğundan diğer bir alıcı bulamazdık. Bu değerli tecrübesi kaçırmak istemedim ve Erol Bey’e ustabaşıları ile vardiyaya girmek istediğimi söyledim. Ustabaşı ile mühendisin eşit bir vazifede çalışması pek rastlanan bir durum olmadığından evvel şaşırsa da sonra mutlu oldu ve ben dört ay müddetle, iki ustabaşı ile birlikte vardiyaya girdim. Sonuçta malı problemsiz bir halde teslim ettik.
Vardiyada çalışmak bana çok değerli deneyimler kazandırdı. İş hayatımın 1966-2005 yılları ortasındaki 39 yılında ister vardiya çalışanının birinci amiri isterse genel müdür olayım, daima onların destekçisi oldum. Gece vardiyasındaki zahmetleri bildiğim için yöneticilik yıllarımda da onların taleplerini anlayarak karar vermeye çalıştım.
PARANIN BİR MARKINI BİLE ALAMADIM
● Turyağ’dan ayrılırken bir burukluk yaşamışsınız.
Aslında bu otuz yıl öncesine ilişkin bir olay; anlatayım. 54 yaşındaydım ve resmi SSK emeklilik hakkımı almıştım. 25 yıldan beri Turyağ’da çalışıyordum, herkesi artısı ve eksisi ile tanıyor, bastığım her yeri ezbere biliyordum. Öte yandan da Henkel idaresinde genel müdür olamayacağım çok açıktı. Kendi isteğimle ve iş teklifi alarak ayrılmam genel müdürün güzeline gitmemiş, yirmi beş yıllık tazminatımı vermemeye karar vermişti. Son yirmi sene içinde, üst seviyeden ayrılan her çalışana Henkel’in shake hand (el sıkışma) ikramiye paketi ödenmişti. Yöneticilerin kullandıkları şirket otomobillerinin bedelsiz kendilerine bölümü ile unvana ve kıdeme nazaran Alman Markı üzerinden hesaplanan meblağ bu paketin içindeydi. Arabayı Düsseldorf Henkel’in Türkiye Koordinatörü ile yaptığım konuşmanın akabinde vermek zorunda kaldı, fakat bu paranın bir markını bile alamadım. Genel müdür bir gün “Arkadaşlarla birlikte sizin için bir yemek düzenleyelim.” teklifini getirdi. Ben ise Turyağ’dan güzel ayrılırsam, birlikte çalıştığım arkadaşlarım için bir yemek düzenlemeyi daima istediğimi, onun vereceği yemeğe gerek olmadığını söyledim. Bunun üzerine, “Siz Turyağ’dan yeterli mi ayrılıyorsunuz?” diye sordu. Benim karşılığım ise kısa ve netti: “Siz hariç evet.”
İstediğimi gerçekleştirdim, iki başka yemekte 100’ün üzerinde arkadaşımla vedalaştım.
● Ülker’e geçme öykünüz nasıl gerçekleşti?
Merhum Sabri Beyefendi görüşmek için beni çağırmıştı. Ofisine gittiğimde yalnız olduğunu gördüm. Toplantılarımızda yağ pazarına dair gelişmeleri kesinlikle sorardı fakat bu defa sormadı. İkram faslından sonra mevzuyu çabucak açtı. Yıldız Holding’in yağ kullanımı artmıştı, yağ üretimini küme bünyesinde ve benim liderliğimde yapmak istiyordu. Bu türlü bir tekliften büyük onur duyacağımı söyledim lakin yeniden de düşünmek için bir mühlet rica ettim. Benim için karar vermek hiç de kolay olmadı. Uzunca bir müddet düşündükten sonra Sabri Bey’e kabul kararımı telefonla bildirdim.
Sabri Beyefendi şöyle demişti: “Metin Beyefendi bizim için kıymetli bir durumu terk ediyorsunuz. Sizden ricam bir mukavele yapalım, bunun için aklınızdan geçen her şeyi ancak her şeyi hiç çekinmeden lütfen yazınız.” Ben kendisine onları yıllardan beri tanıdığımı, bu türlü bir mukavelenin bana ayıp geleceğini söyledim. Lakin Sabri Beyefendi ısrarcıydı: “Lütfen hiç çekinmeden yazınız. Biz herkesle bu türlü kontrat yaparız. Sonra mukaveleye pek bakmayız ancak olsun yeniden de yaparız.” Hatta mukavele hususları için bana bir de tüyo verdi: “Metin Beyefendi, ben sizin yerinizde olsam paydaşlık isterim.” Bu tavsiye bana çok değişik gelmişti. İzmir’e döndükten sonra mukavelede yer almasını uygun gördüğüm hususları sıraladım. Sanırım 25 unsur vardı. Bu unsurlar maaş, otomobil, konut kredisi, mesken alıncaya kadar nerede oturmak istediğim, sigorta üzere akla gelen her mevzuyu içeriyordu.
KENDİMİ SATSAM BU MEBLAĞI ÖDEYEMEM
● Sabri Bey’in kontrat unsurlarına hiç itirazı olmadı mı? Sabri Bey’le kaldığım otelde buluştuk. Kendisi otelin küçük lobisinde paltosu üzerinde oturmuş, beni bekliyordu, Murat Beyefendi de yanındaydı. Rahat konuşabilmek için odama çıktık. Çok şey konuşuldu. Öncelikle işe başlama tarihinin onlara bırakılmasını ve alışılmış bu ortada hususun büsbütün bâtın tutulmasını istediler. Akabinde Sabri Beyefendi mukaveleyi okudu. İzmir’de BMW 3.20 kullanıyordum, otomobilimin 5.20 olmasını istemiştim. Hususa gelince “Nedir bu 5.20?” diye Murat Bey’e sordu. O da “Bizim fabrikada siyah bir otomobil var ya onun üzere…” diye açıklama yaptı.
Kontratın son hususlarından birisi şöyleydi: “Bu kontrat altı yıllıktır. Altı yılın sonunda tarafl arın istemesi halinde birer yıllık mühletler halinde uzatılabilir.” Sabri Beyefendi bu unsura gelinceye kadar yorum yapmadan okumuştu. Bu hususa gelince biraz sertçe yüzüme bakarak “Bu nedir?” diye sordu. Altı yıl içinde fabrikayı kurup belirli bir çizgiye oturtacağımızı, gereksinim halinde bu müddet içinde bir kere kapasite artırma yatırımı yapabileceğimizi öngördüğümü söylediğimde “Metin Beyefendi, ben daha 72 yaşındayım.” yanıtını vermişti.
Yıldız Holding’den ayrıldığım güne kadar “Bu yıl da uzatacak mıyız?” diye ne onlar bana sordu ne de ben onlara. Daha sonra Sabri Beyefendi bu kontrata iki unsur ekledi. Bu unsurlardan birisi şuydu: “Metin Yurdagül bu muahededen cayması halinde şirkete 5 milyon Alman Markı ödeyecektir.” Telaşla “Sabri Beyefendi bu unsur ne söz ediyor, ben kendimi satsam bu meblağı ödeyemem.” dediğimi hatırlıyorum. Sabri Bey’in karşılığı çok netti: “Onu siz ödemeyeceksiniz ki…” Sabri Bey’in cevabının manası şuydu: “Ben senin vazgeçmeyeceğini biliyorum lakin şayet rakipler bizim yağ işine gireceğimizi öğrenir de seni ikna edip vazgeçirmeye çalışırlarsa evvel bana 5 milyon Mark ödemeleri gerekiyor.” Ben de böylelikle bonservis bedelimi öğrenmiş oldum. Merhum Sabri Bey’in eklediği bu iki husustan sonra kontrat imzalandı ve iki taraf da bir daha kontrata dönüp bakmadı.
● Kendinizi latifeyle karışık “çakma iletişimci” olarak tanımlıyorsunuz ancak hem Yıldız Holding’in yaşadığı toplumsal krizlerin aşılmasında hem de ülkemizin yaşadığı ekonomik krizlerde Yıldız Holding’in pazarlama irtibatı çalışmalarının yürütülmesinde değerli bir hisseniz vardı.
Günümüzde ekonomik darboğazlarda birinci yapılan irtibatı kesmek ve fiyatları artırmak oluyor. Halbuki krizler geçicidir. Siz markanızın sürekliliğini sağlamak istiyorsanız alımı teşvik etmelisiniz, Yıldız Holding 2001 krizinde birinci olarak fiyatları artırmama kararı almıştı. Zira stoklarımızda hammaddemiz vardı ve evvelki fiyatlarla alınmıştı. Yalnızca o günü ve kâr etmeyi hedefl eyen bir tüccarsanız eseri ikame fiyatıyla satmanız lazım. Fakat biz o günkü koşulları kıymetlendirerek orta vermeden satışlarımıza devam ettik. Satışı desteklemek için de bayilerimize ek imkânlar tanıdık ve bağlantıya hiç orta vermedik. O gün de söylediğim üzere: Türkiye birinci sefer bir kriz yaşamıyor. Son sefer da olmayacak üzere görünüyor.
“Biz bu fabrikayı perşembeleri kurmuştuk, değil mi?”
Besler’i kurma çalışmalarının bütün süratiyle devam ettiği günlerdi. Ben gerektikçe Topkapı’daki fabrikaya gidiyor, Murat Beyefendi ile fikir alışverişinde bulunuyordum. Bir gün Murat Beyefendi, “Ben artık perşembe günleri izinliyim.” dedi. Kendisi patrondu fakat 7/24 çalışan bir yöneticiydi. Haftada bir gün müsaade yapmasına doğrusu mutlu olmuştum. Lakin bir sonraki hafta perşembe günü Besler’e geldi ve konularımı daha rahat konuşma imkânım oldu. İki hafta sonra yeniden bir perşembe günü fabrikaya uğradı, yeniden faydalı görüşmeler yaptık. O vakit Murat Bey’i çözebildiğimi anladım. “Perşembe günleri izinliyim.” derken Topkapı dışındaki şirketlere gideceğini söylemek istemiş. Fabrika çalışmaya başladıktan sonra bu olayı hatırlatınca, “Sahi, biz bu fabrikayı perşembeleri kurmuştuk, değil mi?” demişti.
“Pakyağ’ı ne vakit aldınız da artık satıyorsunuz?”
● Pakyağ fabrikasıyla ilgili değişik bir anınız var. Onu dinleyebilir miyiz?
Adana’da meslektaş abim merhum Naci Girişken’in en büyük ortağı olduğu Pakyağ fabrikası 1995 yılında kapanmıştı. Fabrika Yıldız Holding’e önerildi ve çeşitli müzakerelerden sonra alımına karar verdik. Formaliteler tamamlandı, resmen devretmeye sıra geldi. Adana’da yapılacak bölüm süreci için Murat Beyefendi beni görevlendirdi. İştirakin yapısını sorduğumda “Sen kendi ismine satın al, paydaşlık yapısını daha sonra hallederiz.” dedi. 1999’da yaptığımız dostça bir toplantı sonunda resmen Pakyağ’ın tek sahibi oldum. Bu mevzu formalite gereği olduğundan da kimseye haber verme muhtaçlığı duymadık. Bir müddet sonra oluşturulan yapı gereği yeni ortaklara yeniden formalite olarak satış yaptım. Birkaç gün sonra kesimden Adanalı dostum Güner Özsoy aradı. Lokal bir gazetede benim Pakyağ’ı sattığım haberini okumuş, şaşkınlık içinde “Metin Beyefendi Pakyağ’ı ne vakit aldınız da artık satıyorsunuz?” diye sormuştu. Sonra güzel olsun dilekleri ile gülüşmüştük.
