“Bebeğim yürüteç kullanmalı mı? Çocuğum yürümeye başladı ama içe basıyor üzere görünüyor, düztaban olabilir mi? Bebeğimin birinci adım ayakkabısını nasıl seçmeliyim?” Bebeğinizin sağlıklı adımlar atması için aklınızdan her gün yüzlerce soru geçiyor olabilir. Adatıp İstanbul Hastanesi Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Prof. Dr. İ. Teoman Benli, ailelerden en sık gelen soruları sizler için yanıtlandırdı.
- Bebeklerin ayak gelişiminin olağan ilerleyip ilerlemediğini nasıl öğrenebiliriz? Müşahede yaparken nelere dikkat etmemiz gerekir?
Anneler, doğumdan çabucak sonra doktorun doğum hakkındaki değerlendirmesini kesinlikle öğrenmelidir. Doğumun nasıl geçtiği, kordon dolanması, çoğul gebelikler, anne suyunun az olması, yeni doğanda bir grup kas iskelet sistemi sorunları ve böbrek sıhhati doğuştan hastalıklar hakkında ipucu vermektedir. Bebeğin doğumunu takiben morarma oldu mu? Nefes aldı mı? Bu soruların yanıtları da tekrar beyin felci üzere bir grup hastalıkların gelişmesi açısından değerlidir.
Hastaneden çıktıktan sonra anne / baba, bebeğin her altını açtığında ayaklarını görmektedir. Parmak sayısının 5’in altında yahut üstünde olduğuna bakmalıdır. Bebekler doğumu takiben dizlerini bükülü ve kalçasını dışa dönük durumda fiyatlar, bu en fizyolojik duruştur. Kalçayı ve dizleri düz tutan kundak bağlama, hiperlaksitesi olan çocuklarda gelişimsel kalça çıkığı ile sonuçlanabilir.
Bebeklerin ayak tabanı yağ potin dediğimiz bir katman ile kaplı olup, tombiktir. Bu devirde ayaktaki arklar oluşmaz. “Benim bebeğim düztaban mı?” üzere bir tasa birden fazla vakit gereksizdir.
Bebek ayaklarının içe yahut dışa çok dönüklüğü varsa kesinlikle bir ortopediste başvurulması gerekir. Yumru ayak (Pes Ekinovarus – PEV) denilen ayak deformitesi en sık görülen deformite olup, erken tedavi ile cerrahiye gerek kalmadan büsbütün düzeltilebilmektedir. Yumru ayakta ayağın iç kısımında gamze vardır. Topuk ve ayak parmakları içe dönük ve ayak bileğinde aşağı yanlışsız eğiklik vardır.
- Bebeklerin ayaklarının sağlıklı gelişimi için aileler nelere dikkat etmelidir? Bebeklerin ayak sıhhati için doğduğu andan itibaren kullanılan patiklerin seçimi nasıl olmalıdır? Her patik tipi bebekler için uygun mudur?
- Aslında büsbütün olağan bir ayakta kullanılacak özel patikler yoktur. Bebeğin ayağını sıkmayan ve yumuşak tabanlı olan her patik olabilir. Bakım için onarıcı kremler kullanılabilir. Ayak tırnakları asla tabandan kesilmemelidir.
- Çocukların büyük bir çoğunluğunda makul bir yaşa gelene kadar içe basma görülmekte. Bu kalıcı bir hale gelebilir mi? Kalıcı olmaması için nelere dikkat edilmesi gerekir?
Genellikle kız bebekler 12-15, erkek bebekler 15-18 ay ortası yürürler. Biraz evvel bahsettiğim üzere ayağın iç tarafındaki iç ark ve ayak önünde yer alan enlemesine ark – ya da çukurluk diyelim – 5 yaşında oluşur. Gelişimsel esnek düztabanlık lakin 5 yaşından sonra kıymetlendirilebilir. Doğuştan düztabanlıklar zati ileri derecede deformedir ve çabucak ayırt edilir. Birçok ebeveyn, anneanne ve babaannelerin zorlamasıyla hekimlerin kapısını aşındırır. Bu yüzden bu duruma “torununu içe basıyor zanneden babaanne hastalığı” diyoruz. Birden fazla kaygılanılan durum çoklukla olağan gelişimin bir modülüdür.
- Bebeklerde / çocuklarda en sık görülen ortopedik sorunlar nelerdir?
Birçok ülke ve bölgeye nazaran en sık sorunlar değişmekle birlikte, ülkemizde çocuk ortopedisi derneğinin de öne koyduğu en sık görülen sorunlar gelişimsel kalça çıkığı, çarpık ayak ve beyin felci üzere hastalıklardır. Bu sorunların görülme sıklığının azalmasını sağlamak için her bebeğe 1. ayda kalça ultrasonografisi çekilmekte ve kalça çıkığı erken periyotta yakalanmaya çalışılmaktadır.
- Çarpık ayak nedir? Nasıl bir tedavi yolu uygulanır?
Çarpık ayak yahut yumru ayak doğuştan ayak iç arkının çok olmasıyla giden ve ayaktaki küçük kemiklerde çıkık görülen bir deformitedir. Günümüzde bu deformiteyi “Ponsetti Yöntemi” yani haftalık tekrarlayan alçılarla 3-4 ay içerinde tedavi edebilmekteyiz.
- Çocuklar kaçıncı aydan sonra yürümeye başlamazsa aileler bir uzmana danışmalıdır?
Yukarıda da değindiğim üzere 18 aya kadar yürümeyen çocuklarda doğuştan kalça çıkığından kuşku edilmeli ve bir ortopediste götürülmelidir.
- Bebeklerde yürüteç kullanımı ziyanlı mıdır? Bebeğin kemik gelişimi için olumsuz bir tesir oluşturabilir mi? Yürüme kabiliyetini tesirler mi?
Bu hakikaten kıymetli bir soru. Çocukların fizyolojik vakitlerde belli hareketleri başarabilmesi beklenir yani asla vaktinden evvel zorlanmamalıdır. Yürüteç, hoppala askısı, örümcek ve gibisi gereçler diz gelişimini bozarak Blount hastalığına ve dizlerde çarpıklığa yol açabilir. 9 aydan evvel bu çeşit gereçler asla kullanılmamalıdır.
- İlk adımı atan bebekler için gerçek ayakkabı seçimi nasıl olmalıdır?
Yumuşak lastik altlı ve art kısmında takviye (ford) olan çoklukla spor ayakkabılar tercih edilmelidir. Kösele ve kaygan tabanlı ayakkabılar muhakkak kullanılmamalıdır.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
