Zatürre, tıbbi ismiyle pnömoni, akciğer dokusunun iltihaplanmasıdır. Bakteriler başta olmak üzere virüsler ve mantarlar üzere çeşitli mikroplara bağlı olarak gelişmektedir. Virüsler, 5 yaşından küçük çocuklarda pnömoninin en yaygın nedenidir. Viral kaynaklı Pnömoni çoklukla hafiftir. Lakin birtakım durumlarda çok önemli hale gelebilir. Coronavirus 2019 (COVID-19), şiddetli hale gelebilen zatürreye neden olabilir.
Pnömoni sık görülen, tabibe başvurmaya neden olan, en fazla mevte yol açabilen hastalıklar ortasındadır. Bilhassa çocuklarda, 65 yaş üstü yaşlılarda, kronik bir hastalığa sahip olanlarda (böbrek, şeker, kalp yahut akciğer hastalığı gibi), sigara kullananlarda, bağışıklık sistemini baskılayan bir hastalık yahut ilaç kullanımı varlığında daha sık görülür. Toplumda gelişen pnömoniler tüm dünyada hastane müracaatlarının, tedavi masraflarının, iş-okul günü kayıplarının ve ölümlerin kıymetli bir kısmından sorumludur.
Yeni Yüzyıl Üniversitesi Gaziosmanpaşa Hastanesi Göğüs Hastalıkları kısmından, Uz. Dr. Hijran Mamamdova Orucova‘Zatürre hakkında merak edilenleri cevapladı’
Belirtileri Nelerdir?
Ateş, öksürük, balgam çıkarma, göğüs ağrısı en sık rastlanan belirtilerdir. Nefes darlığı, şuur kaybı, bulantı-kusma, sık nefes alıp verme, kas-eklem ağrıları, halsizlik üzere belirtiler de görülebilir. Ağır zatürre durumlarında bir hastada deri ve mukozanın mavi renk alması, önemli nefes darlığı, tansiyon düşüklüğü ve şuur bulanıklığı olabilir.
Tanısı Nasıl Konulur?
Zatürre belirtileriyle gelen hastalar muayene edildikten sonra çoğunlukla kan testleri ve akciğer grafileri çekilerek teşhis konur. Ağır zatürre durumlarında ve hastaneye yatması gereken hastalarda ek kan testleri, bilgisayarlı tomografi ve balgam testleri üzere ileri incelemeler gerekebilir. Zatürreye neden olan mikrobun belirlenmesi için burundan yahut boğazdan sürüntü alınması, balgam örneğinin incelenmesi gerekebilir. Lakin birçok vakit değişik nedenlerle mikrobu belirlemek mümkün olmayabilir.
Hastalığın Takibi Nasıl Yapılır?
Zatürre ani başlangıçlı ve ekseriyetle tedaviyle süratle güzelleşen bir hastalıktır. Tedavi başlangıcından sonra bir yahut iki hafta sonra doktor, hastayı muayene eder ve gerekli testleri yapar. Bazen tedavi mühletinin uzatılması yahut ek incelemeler gerekebilir.
Şayet zatürre tanısı almış, tedaviniz başlamış ve tedavinizin başlanmasından sonra 72 saat geçmiş olmasına karşın ateşiniz düşmediyse, hala öksürük, balgam çıkarmanızda azalma olmadıysa tekrar tabibe görünmelisiniz.
Korunmak İçin Ne Yapılmalı?
Altta yatan kronik hastalıkların denetim altına alınması, istikrarlı beslenme, hijyenik tedbirler, sigara ve alkol alışkanlıklarının denetimi, pnömokok ve yıllık influenza aşıları ile pnömonilerin sıklığı ve mevt oranı azaltılabilir. Etkin yahut pasif sigara içmek pnömonilerde bağımsız bir risk faktörüdür ve pnömoni tanısı alan olgulara sigarayı bırakma konusunda tıbbi takviye verilmelidir. En sık zatürreye neden olan mikrop pnömokoklardır. Pnömokoklara karşı yapılan pnömokok aşısı (zatürre aşısı) aşağıdaki durumlarda önerilir.
Pnömokok aşısı (zatürre aşısı) yapılması teklifler bireyler:
- 65 yaş ve üzeri
- Kronik hastalık (ileri evre KOAH, bronşektazi, kalp ve damar, böbrek, karaciğer ve şeker hastalığı olanlar)
- Kronik alkolizm
- Dalak disfonksiyonu yahut dalağı alınmış olanlar
- Bağışıklık yetmezliği ve bağışıklık sistemini baskılayan tedavi kullanımı olanlar
- Beyin omurilik sıvısı kaçağı olanlar
- Pnömokok hastalığı yahut komplikasyon riskinin artmış olduğu kaidelerde yaşayanlar
Aşı, koldan kas içine yapılır. Epeyce sağlamdır, önemli yan tesirlere pek rastlanmaz. Ömür uzunluğu bir yahut iki sefer yapılması birden fazla defa kâfi olur. Grip (influenza) de zatürreye taban hazırlaması açısından tehlikeli olabilir. Her yıl en fazla gribe neden olan mikropların belirlenmesi ile her yıl yeni aşı hazırlanır ve grip aşısının her yıl tekrarlanması gereklidir. Grip aşısı Eylül, Ekim, Kasım aylarında yapılabilir. Aşı yapılması gereken şahıslar aşağıda belirtilmiştir.
Grip aşısı yapılması gereken bireyler:
- 65 yaş ve üzeri
- Kronik akciğer hastalıkları (KOAH, bronşektazi, bronş astımı, kalp ve damar hastalığı)
- Şeker hastalığı, böbrek işlev bozukluğu, çeşitli hemoglobinopatileri olan ve bağışık sistemi baskılanmış kişiler
- Yüksek riskli hastalarla müsabaka mümkünlüğü olan tabip, hemşire ve yardımcı sıhhat personeli
- Grip tarafından riskli şahıslar ile birlikte yaşayanlar (Altı aydan küçük bebekle yakın ve daima teması olanlar)
- Güvenlik vazifelileri, itfaiyeciler üzere toplum hizmeti veren kişiler
- Grip döneminde gebelik
Aşı kas içine yapılır. Ağır yumurta alerjisi olanlara yapılması sakıncalı olabilir. Yapıldığı yerde ağrı, hassasiyet üzere kolay yan tesirler olabilir.
Nasıl Tedavi Edilir?
Antibiyotikler, bol sıvı alımı, istirahat, ağrı kesiciler ve ateş düşürücüler üzere tedaviler ekseriyetle kullanılır. Hastaneye yatması gereken hastalarda daha farklı tedaviler gerekebilir. Çok ağır zatürre durumlarında ağır bakımda yatış, teneffüs takviyesi uygulanma mecburiliği doğabilir. Zatürreye neden olan mikrobun belirlenmesi birçok kere mümkün olmayabilir. Lakin zatürre tanısı konduktan sonra en kısa vakitte antibiyotik tedavinin başlanması gereklidir. Bu nedenle hastanın yaşı, kronik hastalıkları, zatürrenin şiddeti üzere durumlar dikkate alınarak antibiyotik tedavi başlanır. Balgamda rastgele bir mikrobun izlerinin saptanması ve bu mikrobun hangi antibiyotikle tedavi edilebileceğine dair datalar 72 saat içinde sonuçlanır. Sonuçlara nazaran antibiyotik tedavi tekrar düzenlenebilir. Hastanın yaşı, hastalıkları, zatürrenin şiddeti üzere durumlara nazaran ayaktan mı, yoksa hastaneye yatarak mı tedavi edileceğine karar verilir.
Tedavi mühleti hastalığın başlangıçtaki şiddetine, sorumlu mikroba, eşlik eden bir hastalığın olup olmamasına ve hastanın kişisel cevabına nazaran değişebilir. Çoklukla ateşin düşmesini takiben 5-7 gün daha antibiyotiğe devam edilmesi önerilmektedir. Fakat kimi mikrop cinslerine bağlı zatürre durumlarında tedavi müddetini 10-14 güne bazen 21 güne kadar uzatmak gerekebilir.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
