İnme, travmatik beyin hasarı üzere nöral bir travma sonrası ya da Alzheimer, Parkinson, şizofreni üzere nörolojik hastalıklar sonrasında edinilmiş lisan bozuklukları ortaya çıkabiliyor. Beyin damarlarından birinde kanama ya da tıkanma meydana gelmesi sonucunda beyindeki lisan merkezlerinin etkilenebildiğini tabir eden uzmanlar, bu durum sonucunda oluşan afazinin bilinen en yaygın edinilmiş lisan bozukluklarından biri olduğunu söz ediyor. Uzmanlar; trafik kazaları, düşme ve kurşun yaralanmaları üzere olaylarda meydana gelen travmatik beyin hasarlarının da lisan maharetlerini bozabildiğini belirterek hasarın büyümemesi için erken müdahalenin kıymetine dikkat çekiyor.
Üsküdar Üniversitesi Sıhhat Bilimleri Fakültesi, Lisan ve Konuşma Terapisi Kısmı Öğretim Vazifelisi Dilek Eroğlu Uzun, edinilmiş lisan bozukluklarının nasıl meydana geldiği ve birey ömrünü hangi taraflardan etkilediği hakkında bilgiler paylaştı.
Nörolojik hastalıklarda lisan bozukluğu görülebiliyor
Edinilmiş lisan bozukluklarının inme, travmatik beyin hasarı üzere nöral bir travma sonrası ya da Alzheimer, Parkinson, şizofreni üzere nörolojik hastalıklar sonrasında oluşan lisan bozukluklarını söz ettiğini belirten Öğretim Vazifelisi Dilek Eroğlu Uzun, “Bu durumların hepsinde farklı düzeylerde de olsa lisan hünerlerinde bozukluklar meydana geliyor. Afazi bilinen en yaygın edinilmiş lisan bozukluklarındandır. Afazi çoklukla serebrovasküler bir olay sonucunda meydana geliyor. Yani beyin damarlarından birinde kanama ya da tıkanma meydana gelmesi sonucunda beyindeki lisan merkezleri etkilenebiliyor.” dedi.
Travmatik beyin hasarı da afaziye yol açıyor
Serebrovasküler olayların ömür şekline, beslenme alışkanlıklarına, genetik özelliklere ve cinsiyete bağlı olarak ortaya çıkabildiğini vurgulayan Uzun, “İkinci en yaygın sebep ise travmatik beyin hasarıdır. Bu durum ekseriyetle trafik kazaları, düşme, kurşun yaralanmaları üzere olaylarda başa alınan bir darbe sonucunda oluşuyor. Bunlardan rastgele birinin sonucunda kişinin manaya ya da üretme hünerlerinde bozukluklar meydana gelebiliyor. Kişinin lisan hünerlerinde sonradan meydana gelen kaybı ‘afazi’ olarak isimlendiriyoruz.” tabirlerini kullandı.
Zihinsel ya da psikiyatrik bir durum değil
Afazili bireylerin yaşadıkları bu durumun toplum tarafından zihinsel ya da psikiyatrik bir durum üzere görünse de bunlarla bağlantılı olmadığını belirten Uzun, “Afazili bireyin konuşma üretimini gerçekleştirememesi büsbütün beyindeki lisan bölgelerinde oluşan lezyonla bağlıdır. Hasar yerine bağlı olarak afazili bireylerin kimileri konuşulan lisanı anlamakta sorun yaşarken kimileri konuşmayı üretmekte zorlanabiliyor. Hasarın yeri ve büyüklüğüne bağlı olarak hiç konuşamayan ya da akıcı konuşan lakin anlamsız konuşma üreten afazili bireylerle karşılaşabiliyoruz.” diye konuştu.
Müdahalede geç kalınmamalı
Öğretim Vazifelisi Dilek Eroğlu Uzun, edinilmiş lisan bozukluklarının güçlü bir tabiatı olduğunu söyledi ve kelamlarına şöyle devam etti:
“Afazi beyefendisine alınan bir hasar sonucunda apansız ortaya çıkıyor fakat Alzheimer ve primer progresif afazi üzere nörodejeneratif hastalıklarda lisan becerilerindeki kayıp vakit içinde meydana geliyor ve bu durum ilerleyici olabiliyor. Bu çeşit bozuklukların birinci belirtisi çoklukla kişinin isimlendirme sorunları yaşamasıyla başlıyor ve vakitle lisan hünerleri zayıflıyor. Afazide ise serebrovasküler bir olay sonucunda birdenbire ortaya çıkan bir lisan bozukluğundan bahsederiz. Beyinde meydana gelen serebrovasküler olay ya da travmatik beyin hasarı sonrasında şahsa müdahale edilme vakti hayati kıymet taşıyor. Geç kalan müdahale, hasarın daha çok büyümesine ve ortaya çıkacak bozuklukların daha karmaşık olmasına neden olabiliyor.”
Terapi ile ömür kalitesinin yükseltilmesi amaçlanıyor
Afazili bireylerin lisan marifetlerinin bir lisan ve konuşma terapisti tarafından değerlendirildiğini belirten Uzun, “Değerlendirmede afazinin tipine ve şiddetine karar veriliyor. Kıymetlendirme sonuçları doğrultusunda şahsa özel terapi tekniği seçilerek bir terapi planı oluşturuluyor. Ailenin de iştirak sağladığı ağırlaştırılmış terapi programları, bu bireyler için yararlı olacaktır. Afazili bireylerde güzelleşme süreçleri hasarın yeri, tipi ve büyüklüğüne nazaran değişiklik gösterse de çoklukla büsbütün eski lisan hünerlerinin yine kazanılmasıyla sonuçlanmıyor. Terapide birincil maksadın kişinin bağlantı hünerlerini arttırarak hayat kalitesini yükseltmek olduğunu söyleyebiliriz.” dedi.
Sosyal hayatı ve iş yaşantısını zorlaştırıyor
Öğretim Vazifelisi Dilek Eroğlu Uzun, afazili bireyler artık evvelce olduğu üzere irtibat kuramadıkları için bu durumun onların toplumsal yaşantılarını ve iş hayatlarını zora soktuğunu söyledi ve kelamlarını şöyle tamamladı:
“Afazili bireylerin hayatlarında ansızın meydana gelen bu olumsuz değişiklikler onların depresif olmalarına neden olabiliyor. Lisan ve konuşma terapisine iştiraklerini sağlamak irtibat marifetlerinin artmasına, yani kelamlı bağlantı ya da sözel olmayan bağlantı yollarını da kullanarak gereksinimlerini söz etmelerine imkan sağlayacaktır. Birtakım afazili bireyler ise bozukluk öncesindeki lisan hünerlerine yakın bir performansa kavuşabiliyor. Bu bireylerin topluma kazanımını sağlamak için toplumun edinilmiş lisan bozuklukları konusunda farkındalık kazanması kıymet taşıyor.”
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
