Birkaç ilaç firmasının başarılı denemeleri duyurmasının ardından ilk Avrupalıların yıl sonuna kadar bir COVID-19 aşısı alabileceği umulmaktadır.
Ancak rekor sürede bir aşının bulunmasıyla, dikkatler şimdi onu 7,5 milyarlık dünya nüfusuna dağıtma zorluğuna çevrildi.
Sağlık yetkililerinin aşıyı dünyanın her köşesine ulaştırmak için aşması gereken büyük engelleri bulmak için iki uzmanla konuştuk.
Üretim kapasitesi
AstraZeneca/Oxford Üniversitesi, ilk kısa aşı yarım doz olduğunda daha etkili olduğunu kanıtlamış olsa da, üç aday aşı için iki atış gerekir.
AstraZeneca gelecek yıl 3 milyar doz üretmeyi planlarken, BioNTech/Pfizer 1,3 milyar doz üretmeyi planlıyor.
Imperial College London’daki kimya mühendisliği bölümünden Dr Zoltan Kis, bu hedefler “uygulanabilir görünüyor” dedi. “Ancak, kişi başına 2 doz varsayıldığında küresel talep, 2021’in sonunda karşılanacak olmaktan çok uzak.”
INSEAD Business okulunda strateji profesörü olan Phanish Puranam, Euronews’e “küresel kapsama için gereken 10 milyardan fazla dozu üretmenin 2,5 yıl kadar sürebileceğini” söyledi.
Depolama sıcaklığı
“Rutin aşılar 2-8°C arasında depolanıyor ve dağıtılıyor. Yüksek gelirli ülkelerde ve GAVI (Aşı Birliği), Gates Vakfı ve UNICEF’in çabalarıyla bu sıcaklık aralığında soğuk depolama ve dağıtım için yeterli altyapı var. Puranam, Afrika, Güney Asya ve dünyanın diğer az gelişmiş bölgelerinde aşıları 2-8°C arasında depolamak ve dağıtmak için yeterli kapasitenin oluşturulduğunu söyledi.
Sorun şu ki, şu ana kadar üç aşı adayından sadece biri bu sıcaklık aralığına düşüyor – AstraZeneca’nınki.
Pfizer/BioNTech ve Moderna’nın aşılarının soğutma gereksinimleri sırasıyla -70°C ve -20°C’dir.
“Pfizer-BioNTech aşıları, birkaç akademik tıp merkezi ve birkaç uzman dağıtım merkezi dışında AB ve ABD’de bile bulunmayan ultra soğuk zincir [altyapı] gerektiriyor” diye ekledi.
Pfizer, aşıyı 10 güne kadar güvenle tutabilen özel bir dondurucu kutu geliştirdi, ancak yine de, uygun donma sıcaklıklarının olmaması nedeniyle “düşük ve orta gelirli ülkelere veya diğer ülkelerin kırsal bölgelerine dağıtımı zor”, dedi Doktor Kis.
Puranam’a göre Moderna aşısına gelince, “birkaç hafta 2-8°C’ye dayanabilmesine” rağmen, üretim kapasitesi “o kadar değil”.
“Yani onların malzemeleri ABD, Kanada, AB dışında mevcut olmayacak” diye ekledi.
Genel olarak, Dr Kis, “Avrupa ve Kuzey Amerika’nın nüfuslarına göre -70°C gibi düşük sıcaklıklarda aşıları dağıtma ve depolama konusunda en fazla kapasiteye sahip olduğu kabul ediliyor” sonucuna varmıştır.
“Öte yandan, düşük ve ultra düşük sıcaklık aşı dağıtımı söz konusu olduğunda Sahra altı Afrika’nın en kötü konumda olduğu kabul edilirken, diğer kıtalar arada bir yere düşüyor” diye ekledi.
Kentsel vs kırsal
Ulaşımı da etkileyecek soğutma gereksinimleri nedeniyle, aşıya kırsal ve uzak bölgelerde erişim büyük şehirlerde olduğundan daha zor olacaktır.
Ayrıca Puranam’a göre Pfizer aşısının ambalajı 1.000 dozluk kaplardadır.
“Bazı kırsal klinikler, 2-3 günlük kısa bir zaman aralığında bu kadar çok dozu absorbe etme yeteneğine sahip değil. Kırsal alanlarda aşı yöneticisi olarak hareket edebilecek personel eksik.
“Aşı idaresi ayrıca aşıyı uygulayacak personel için KKD [kişisel koruyucu ekipman] gerektiriyor ve KKD’yi kırsal alanlara ulaştırmak için tedarik zinciri zorlu ”dedi.
‘Son derece zorlu’ bağışıklama kampanyaları
Dr Kis, “Hastalara aşıların uygulanması oldukça zorlu bir başka süreçtir.” Dedi.
Bunun nedeni, aşı uygulandıktan sonra 10-15 dakikalık bir iyileşme süresi de dahil olmak üzere, insanları aşılamak için gereken zamandan ve her prosedürün düzgün bir şekilde günlüğe kaydedilmesidir.
Sosyal mesafe zorunluluğu ve düşük ve orta gelirli ülkelerde daha da az olan “kişi başına düşen sağlık görevlisi/aşılayıcı sayısı” sorunu daha da artırıyor.
“Ayrıca, aşı uygulaması en yüksek miktarda insan katılımını gerektirir, bu nedenle, özellikle genellikle 3-4 hafta arayla kişi başına iki doz aşı uygulanması gerektiği düşünüldüğünde, bu aşamada ek zorluklar/sorunlar ortaya çıkabilir” diye ekledi.
